కంపోస్టు

వ్యవసాయ, గృహ, పట్టణ సేంద్రియ వ్యర్ధాలు ఒక పధ్ధతి లో  కృళ్ళేటట్లు చేసి వాటి పరిమాణం తగ్గించి –విలువైన ఎరువు గా తయారు చేయడాన్ని “ కంపోస్టింగు “ అంటారు

కంపోస్టు ఎందుకు చేయాలి – దాని వల్ల లాభాలు:

·         వ్యవసాయ, గృహ, పట్టణ వ్యర్ధాలను ఉపయోగించి వ్యవసాయానికి పనికి వచ్చే ఎరువు గా వాడుకోవచ్చు.

·         ప్రత్యేక శ్రద్ద, నైపుణ్యం అవసరం లేదు.

·         పెద్ద పట్టణాలు , నగరాలలో పేరుకు పోతున్న చెత్తను సద్వినియోగ పరచ వచ్చు

·         వ్యర్ధ పదార్ధాలు పేరుకు పోకుండా చేయడం వల్ల సూక్ష్మ జీవుల వల్ల వచ్చే జబ్బుల నుండి నివారణ

·         వ్యర్ధ పదార్ధాలలో C : N నిష్పత్తి తగ్గించి అతి విలువైన సేంద్రియ పదార్ధాన్ని తయారుచేసి వ్యవసాయాభివృద్ధి కి వినియోగించవచ్చు

·         కలుపు విత్తనాలు క్రుళ్ళడం వల్ల మొలకెత్తవు

·         వ్యర్ధాలు ఆక్రమించే స్థలాన్ని తగ్గించ వచ్చు.

కంపోస్టు ప్రక్రియను నియంత్రించే అంశాలు (Factors affecting compost process)

• సేంద్రియ వ్యర్ధాల భౌతిక, రసాయనిక స్థితులు
• కంపోస్టు దిబ్బలో గాలి ప్రసారం (aeration)
• కంపోస్టు దిబ్బలో తేమ శాతం
• ఉష్ణోగ్రత
• పి హెచ్ (P^H)
• సమయము
• క్రుళ్ళడానికి ఉపయోగపడే సూక్ష్మ జీవుల లభ్యత

బాక్టీరియా:

బాసిల్లస్ బ్రూయిస్ (Bacillus brewis)

బాసిల్లస్ సర్కులాన్స్ (Bacillus circulans)

బాసిల్లస్ కోయాగులాన్స్ (Bacillus coagulans)

బాసిల్లస్ సబ్టిలిస్ (Bacillus subtilis)

ఆక్టినో మైసిట్స్:

నొకార్డియా          (Nocardia)

థర్మోఎక్టినో మైసిటీస్ వుల్గారిస్ (Thermo actino mycetes vulgaris)

స్ట్రెపో  మైసిటిస్    (Streptomycetes rectus)

థర్మనోస్పోరా       (Thermonospora)

శిలీంద్ర జాతి :

మ్యుకార్                        (Mucar)

కీటో మియం       (chetomium)

థర్మోఫైలం           (Thermo phylum)

పెన్సీలియం         (Pencillium)

ఎస్పర్జిల్లస్           (Aspergillus)

• కంపోస్టు దిబ్బలో తగినంత తేమ ఉండేటట్లు  చేయాలి
• ఆల్కహాల్ తయారీలో వ్యర్ధం గా మిగిలిన ఈస్ట్ స్లడ్జ్(yeast sludge) ని కుళ్లడానికి ఉపయోగించ వచ్చు.

కంపోష్టు రకాలు

1. గ్రామీణ కంపోష్టు
2. పట్టణ కంపోష్టు

గ్రామీణ కంపోష్టు:

• సుమారు ఆరు అడుగుల లోతు, పన్నెండు అడుగుల వెడల్పు మరియు యాభై అడుగుల పొడవు గల గుంటలో వివిధ గ్రామీణ ప్రాంత వ్యర్ధ పదార్ధాలను ఒక అడుగు మందం లో పరచు కోవాలి.
• గ్రామీణ ప్రాంత వ్యర్ధాలు: గృహాల్లో ఆహార వ్యర్ధాలు, వ్యవసాయ వ్యర్ధాలు, పశువుల శాల లో పేడ , మూత్రము, మూత్రము తో నానిన గడ్డి మొదలైనవి.
• వ్యవసాయ వ్యర్ధాలు: కలుపు మొక్కలు, పైరు మోళ్ళు( crop stubbles) , పొట్టు లేదా ఊక (bhusa, straw, shells etc), పైర్ల వ్యర్దాలైన చెరకు ఆకు, ప్రత్తి కంప, వేరు శనగ పొట్టు, ఇతర వ్యర్ధాలు, పశువుల మూత్రం తో నానిన మట్టి, పశువుల విసర్జనలు వాడుతారు.
• వ్యర్దాలను పేడ నీటితో బాగా తడుపుతారు.
• ఈ విధం గా నేల మీద 5 అడుగులు వచ్చే వరకు క్రమ పద్ధతులలో వ్యర్ధాలను పేర్చుకొంటూ వచ్చి ఆ తరువాత గుంత ను మట్టి తో కప్పుతారు.
• మూడు నెలల తర్వాత క్రుళ్ళిన వ్యర్ధాలను బయటకు తీసి గుట్ట గా పోసి అవసరం మేరకు నీటితో తడిపి మళ్ళీ మట్టి తో కప్పుతారు.
• మూడు నెలల తర్వాత క్రుళ్ళిన ఈ వ్యర్ధాలను బయటకు తీసి ఎరువు గా వాడుతారు.
• పశువుల పేడ ఎక్కువగా వేసిన కృళ్ళే ప్రక్రియ వేగవంతమగును .

పట్టణ కంపోష్టు:

• పట్టణ ప్రాంత వ్యర్ధాలను వాడి కృళ్ళేటట్లు చేయగా తయారయిన ఎరువును “పట్టణ కంపోష్టు” అంటారు.
• పట్టణ ప్రాంత నివాసాలకు దూరం గా (కనీసం ఒకటిన్నర కి. మీ) పల్లపు ప్రాంతాలలో గాని లేదా వ్యర్ధాల లభ్యతను బట్టి అనువైన ప్రాంతం లో అనువైన కొలతలతో గుంత త్రవ్వుకొని పట్టణ వ్యర్ధాలను క్రమ బద్ధం గా పేర్చు కోవాలి.
• గృహాలలోని వ్యర్ధాలు, వీధులలోని చెత్త, చేదారము, వివిధ పరిశ్రమల వ్యర్ధాలు, ఇతర వ్యర్ధాలు నిత్యమూ పట్టణ పారిశుధ్య విభాగము(sanitary dept) ప్రోగు చేసి పట్టణ సరిహద్దులకు తరలించెదరు .వీటిని క్రమ బద్దం గా గుంత లో విస్తరింప చేయుదురు.
• ఒక అడుగు మందములో వ్యర్ధాలను పేర్చిన తరువాత దాని మీద క్రుళ్ళడానికి మానవ విసర్జనలు (గ్రామీణ కంపోష్టు లో వాడే పశువుల పేడ కు బదులుగా) వాడుదురు.
• ఈ విధం గా పొరలు పొరలు గా పట్టణ వ్యర్ధాలు, మానవ విసర్జనలు పరచుకొంటూ నేల మీదకు కొంత ఎత్తు వరకు గుట్ట గా చేయాలి.
• ఈ గుట్టలు కప్పకుండా వదిలి వేసిన ఆక్సిజన్ సమక్షం లో (aerobic decompositon)క్రుళ్ళు తాయి. గుట్టలు కప్పి వేసినపుడు ఆక్సిజన్ లేకుండా (anaerobic decomposition) కృళ్ళే కార్యక్రమం జరుగుతుంది.
• పట్టణ కంపోష్టు నుండి వెలువడే దుర్గంధాన్ని (foul smell) నివారించుటకు మరియు ఈగల (flies) బెడద నివారణ కు కాపర్ సల్ఫేట్ జల్ల వలెను.
• పట్టణ కంపోష్టు తయారీ కి అనేక పద్ధతులు ఉన్నాయి.

Ø  ADCO  పధ్ధతి

Ø  బెంగళూరు పధ్ధతి

Ø  ఇండోర్ పధ్ధతి

Ø  కోయంబత్తూర్ పధ్ధతి

• పధ్ధతి ని బట్టి వాడే ముడి పదార్ధాలు మారును. ఉపయోగించే సేంద్రియ పదార్ధాలు ఒకే రకమయినప్పటికి క్రుళ్ళ డానికి వాడే ముడి పదార్దములు మారును. ఈ ముడి పదార్ధాలు కృళ్ళే ప్రక్రియను వేగవంతం చేస్తాయి.
• ఉదా: అమ్మోనియం సల్ఫేట్, సున్నము, బొగ్గుపొడి, యూరియా, ఎముకల పొడి, నూనె పిండి
• ఎరువు దిబ్బలో తేమ ఉండేటట్లు చూచు కోవడం చాలా అవసరం
• ఎరువు 3-4 నెలల్లో తయారవుతుంది.